Το 1999 είχα δημοσιεύσει στο κυριακάτικο «Βήμα» ένα άρθρο με τον προφανώς εύγλωττο τίτλο «Η Έκθεση Ιδεών ως κλάδος της λογοτεχνίας του τρόμου». Εκεί έγραφα, μεταξύ άλλων, ότι –με ευθύνη φροντιστών, σχολείων και υπουργείου παιδείας– στο μάθημα της Έκθεσης κυριαρχεί η καταστροφολογία και μάλιστα η εναντίωση στην τεχνολογία.
Το φετινό θέμα στην «Έκφραση - Έκθεση / Νεοελληνική Γλώσσα» δείχνει ότι η καταστροφολογία και αντιτεχνολογία καλά κρατούν... Το κείμενο, πάνω στο οποίο βασίστηκε η εξέταση σήμερα, πριν λίγες ώρες, προέρχεται από βιβλίο του πανεπιστημιακού κ. Γραμματικάκη, και βρίσκεται εδώ
Ο κ. Γραμματικάκης προφανώς λέει εδώ αρκετά πράγματα λογικά, ειδικά όσα αφορούν τη διπλή φύση του ανθρώπου (δημιουργική και ταυτόχρονα καταστροφική). Αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν τρεις τουλάχιστον θέσεις που, εμένα τουλάχιστον, μου φαίνονται ανορθολογικές, και σε μικρή επαφή με την επιστήμη. Η πρώτη, ότι δε χρειάζεται η διαστημική προσπάθεια από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα προβλήματα στη Γη. Η δεύτερη, ότι όσο αναπτύσσονται οι τεχνολογίες της επικοινωνίας τόσο μεγαλώνει η ανθρώπινη μοναξιά. Η τρίτη, ότι οι παλιοί πολιτισμοί ήταν καλύτεροι.
Η άποψη ότι είναι άχρηστη η διαστημική προσπάθεια ανατρέπεται πολύ εύκολα. Πρώτον, πάντα υπάρχει το Χ μεγάλο πρόβλημα, άρα δεν πρέπει να ασχολούμαστε με το Ψ που είναι μικρότερο. Αυτό όμως οδηγεί στο να προσδιορίσουμε ένα μόνο πρόβλημα, το Χ, κι αν υποθέσουμε ότι συμφωνούμε, να ασχοληθούμε όλοι μονάχα μ’ αυτό. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι και η επιστήμη τους αγωνίζονται ταυτόχρονα σε χιλιάδες μέτωπα γνώσης και εφαρμογών – και πολύ καλά κάνουν.
Δεύτερο, είναι παράλογο ότι η διαστημική προσπάθεια δεν βελτιώνει την ανθρώπινη ζωή, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, δεν έχουμε παρά να σκεφτούμε τη σημασία των μετεωρολογικών, τηλεπικοινωνιακών, αρχαιολογικών ή άλλων επιστημονικών δορυφόρων, για να μη μιλήσω για τη χαρά της γνώσης ή του κλάδου της Επιστημονικής Φαντασίας. Μακροπρόθεσμα, ας λογαριάσουμε την κατάκτηση του διαστήματος, τον εποικισμό πλανητών, την ανάπτυξη νέων επιστημονικών κλάδων, το ξεπέρασμα των θρησκευτικών δοξασιών κ.λ.π.
Το ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυξάνει την ανθρώπινη μοναξιά είναι σχήμα οξύμωρο. Κανένα τεχνολογικό μέσο επικοινωνίας δεν κατάργησε κάποιο άλλο, ούτε είναι υποχρεωτικό να χρησιμοποιείται. Όποιος θέλει να επισκεφτεί ένα φίλο του στη Θεσσαλονίκη για να του μιλήσει ζωντανά, εξακολουθεί να μπορεί να το κάνει. Μπορεί μάλιστα να πάει εκεί με άλογο ή και με τα πόδια ή να στείλει γράμμα με το ταχυδρομείο ή με ταχυδρομικό περιστέρι, κανείς δεν τον εμποδίζει. Μπορεί να στήσει και σύστημα φρυκτωριών, αν του το επιτρέψει η Πυροσβεστική. Έχει όμως και τη δυνατότητα να μιλήσει με ασύρματο/ να τηλεγραφήσει/ να τηλεφωνήσει από σταθερό/ να τηλεφωνήσει από κινητό/ να στείλει εσεμές/ να στείλει μέιλ/ να κάνει ανάρτηση στο φέισμπουκ/ να τουιτάρει/ να ποστάρει σε μπλογκ/ να μιλήσει μέσω σκάιπ κ.λπ. κ.λπ. Όλα αυτά είναι πρόσθετα, αυξάνουν την επαφή των ανθρώπων, δεν τη μειώνουν. Βέβαια αν ο φίλος είναι στη Νέα Ζηλανδία, θα χρειαστεί οπωσδήποτε κάποια τεχνολογία για να επικοινωνήσει κανείς μαζί του, αλλιώς πώς να τον βρει; Προφανώς τίποτα δεν υποκαθιστά το ανθρώπινο άγγιγμα, σύμφωνοι, τι να κάνουμε όμως; Μόνο όποιος ζει έξω από τη ζωή μπορεί να ισχυριστεί ότι η ύπαρξη του εσεμές ή του μέιλ αυξάνει τη μοναξιά. (Εγώ νομίζω ότι η απελευθερωτική και επικοινωνιακή δύναμη ειδικά του ίντερνετ, που τη ζούμε καθημερινά, δεν έχει αποτιμηθεί ακόμα.)
Τέλος, ας σταματήσει ο μύθος ότι το παρελθόν ήταν ιδανικό. Δεν υπήρχε μονάχα το όντως καθαρότερο περιβάλλον και τα υπέροχα πολιτισμικά μνημεία, που αναφέρει ο κ. Γραμματικάκης. Στο παρελθόν κυριαρχούσαν (μέχρι όχι πολύ παλιά) ψείρες, κοριοί, μεγάλη παιδική θνησιμότητα, πειρατεία σε όλες τις θάλασσες, δουλεία, θάνατοι από ασθένειες που σήμερα αντιμετωπίζονται για πλάκα, απίστευτη γυναικεία καταπίεση, θεοκρατία, συνεχείς πόλεμοι, χαμηλός μέσος όρος ζωής, δεισιδαιμονία, βρόμα, αναλφαβητισμός, ληστεία στις πόλεις και στα χωριά, απόλυτες μοναρχίες, τρομερή πείνα, βασανιστήρια και πολλά άλλα.
Κατά τη δική μου γνώμη, ακριβώς η τεχνολογία ήταν ένας από τους παράγοντες που μείωσαν και μειώνουν όλα αυτά τα προβλήματα και πολλά άλλα. Η τεχνολογία, επίσης, παρέχει μέσα βελτίωσης του περιβαλλοντικού προβλήματος που δημιουργεί η ίδια (με άλλες χρήσεις της) και η ανθρώπινη απληστία. Η τεχνολογία, τέλος, επιτρέπει τη διάδοση ακόμα αντιτεχνολογικών απόψεων. Το θέμα δεν είναι να στραφούμε κατά της τεχνολογίας, διαστημικής, τηλεπικοινωνιακής ή άλλης, αλλά να την αναπτύσσουμε προς όφελος –όσο είναι δυνατό– της κοινωνίας και των πολλών.
Και τέτοια μεν γράφει ο κ. Γραμματικάκης, σαν να μην ήταν φυσικός, αλλά π.χ. θεολόγος. Δικαίωμά του, δημοκρατία έχουμε. Τι να πω όμως για όσους επιλέξανε το «πρωτότυπο» αυτό κομμάτι και το δίνουν για να γράψουν τα παιδιά σήμερα, ευνοώντας τους παπαγάλους της αποστηθισμένης φροντιστηριακής καταστροφολογίας; Δεν μπορώ λοιπόν παρά να χαιρετίσω τη σεβαστή κεντρική Επιτροπή των Εξετάσεων και το σεβαστό Υπουργείο Παιδείας, που, εν έτει 2013, εμμένουν στις παραδόσεις, αποφασίζοντας να «επικυρώσουν» ένα ακόμα συντηρητικότατο κείμενο, ακριβώς στην πεπατημένη, ώστε να είναι σίγουροι ότι θα ακυρωθεί κάθε προσπάθεια να περάσει έστω και τόσος δα φρέσκος αέρας κριτικής σκέψης στους μαθητές, επιβεβαιώνοντάς τους αυτό που όλοι ξέρουν από δεκαετίες: άλλα συμβαίνουν στην αληθινή ζωή, άλλα σκεφτόμαστε, άλλα λέει η Έκθεση και άλλα γράφουμε.
(Και δεν είναι μόνο η Έκθεση: ακολουθούν σε λίγες μέρες άλλες «αθάνατες» παπαγαλίες στη Βιολογία, την Ιστορία, το «γνωστό» των Αρχαίων, την ΑΟΘ και πολλά άλλα μαθήματα.)
d.fyssas@gmail.com
Το πλήρες κείμενο του καθηγητή Γιώργου Γραμματικάκη στο θέμα της Νεοελληνικής Γλώσσας στις Πανελλαδικές :
"Τη ζωή στη Γη ο άνθρωπος ελάχιστα την σέβεται, η ζωή όμως σε άλλους κόσμους διεγείρει το ενδιαφέρον και τη φαντασία του. Είναι άραγε περιέργεια, κατακτητική διάθεση ή απλώς ένα διανοητικό παιχνίδι; Ίσως όλα μαζί, ταυτόχρονα όμως κι ένα βαθύ αίσθημα μοναξιάς. Άλλωστε τη ζωή του εδώ ο άνθρωπος την έχει καταστήσει πιεστική και ανούσια. Περιμένει λοιπόν ένα χέρι βοηθείας και παρηγοριάς από τους πλανήτες και τα μακρινά άστρα. Ακόμη όμως και αν δεχθούμε με αισιοδοξία ότι η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη, αλλά ότι αφθονεί στο Σύμπαν, ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας ορθώνεται. Είναι ανάγκη να συνειδητοποιηθεί –όσο και αν αντιτίθεται στις ενδόμυχες επιθυμίες μας– ότι με τη ζωή αυτή η επικοινωνία εμφανίζεται, για το ορατό τουλάχιστον μέλλον, ανέφικτη.
Με τη ζωή λοιπόν στο Σύμπαν είναι αδύνατο να επικοινωνήσουμε, η ζωή όμως γύρω μας ανθίζει. Η ζωή εδώ, σ’ έναν μικρό και πανέμορφο πλανήτη, ανέδειξε ύστερα από σιωπηλές διεργασίες που διήρκεσαν δισεκατομμύρια χρόνια μια θαυμαστή ποικιλία έμβιων όντων. Οι θάλασσες και τα δάση της Γης, τα βουνά και οι πεδιάδες της αποκαλύπτουν κάθε στιγμή τη γοητεία που κρύβουν τα χιλιάδες όμοια ή ανόμοια δημιουργήματα της εξελίξεως. Η ανεμώνη και το δελφίνι, ο αίλουρος αλλά και ο γυπαετός, τα ανθρώπινα όντα στις πολλαπλές φυλετικές τους παραλλαγές, είναι δίπλα μας, συμμέτοχα του ίδιου πλανήτη και του μέλλοντός του.
Αποκαλύπτεται όμως επίσης σε όλη του την τραγική αντίφαση ότι ο άνθρωπος, αυτή η περιούσια κορύφωση της εξελίξεως, έχει διπλή υπόσταση. Από τη μια είναι ικανός για μεγάλες πράξεις, έμαθε με την επιστημονική του γνώση να κατανοεί τον κόσμο αλλά και γέννησε αριστουργήματα στον λόγο και στην τέχνη. Από την άλλη, ο ίδιος ο άνθρωπος σφραγίζει την ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιεί τα υλικά αγαθά και συντηρεί την αδικία και τις ανισότητες. Ελάχιστα, τέλος, σέβεται τις πολλαπλές εκφράσεις της ζωής, ενώ η φύση και οι θάλασσες του πλανήτη είναι συχνά τα θύματα των συμφερόντων του. Η υπερφίαλη αυτή στάση του ανθρώπου έχει αλλοιώσει έτσι ένα θαυμαστό περιβάλλον, που ωστόσο υπήρξε και το λίκνο της δικής του υπάρξεως.
Είναι λοιπόν καιρός να κατανοήσει ο άνθρωπος ότι η ζωή αλλού ίσως υπάρχει, αλλά η προσδοκία να την συναντήσει δεν θα πραγματωθεί εύκολα. Η ζωή όμως στη Γη ανθίζει ακόμα και τον περιμένει. Αν όσο είναι ακόμα καιρός τείνει το χέρι του προς τη ζωή αυτή, το φυτικό και ζωικό της θαύμα, τον Άλλο και τους άλλους, ίσως αισθανθεί λίγο πιο άξιος έποικος της Γης.
Έτσι είναι σοφότερο να εξαντλήσουμε τις προσπάθειες για καλύτερη επικοινωνία, εδώ στη Γη. Το περίεργο ωστόσο είναι ότι, όσο η επικοινωνία αυτή πυκνώνει με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το διαδίκτυο και τα κινητά τηλέφωνα, τόσο η μοναξιά μας, η ανθρώπινη, μεγαλώνει και η αποξένωση κυριαρχεί. Φαίνεται ότι αυτό που απαιτείται είναι κάτι περισσότερο από την τεχνολογική έκρηξη της εποχής: απαιτείται βαθύτερη παιδεία και ουσιαστικότερες αξίες του πολιτισμού. Οι εφιάλτες, άλλωστε, από τα περιβαλλοντικά προβλήματα πληθαίνουν, και η Γη δεν φαίνεται να αντέχει για καιρό ακόμα την αφροσύνη μας.
Σημασία επομένως δεν έχει να συναντηθούμε –αν ποτέ συναντηθούμε– στο πολύ μακρινό μέλλον με κάποια όμοια ή ανόμοια με μας δημιουργήματα της εξελίξεως. Το σπουδαίο θα ήταν να μπορούμε τότε να υπερηφανευθούμε, σε χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια, ότι το ανθρώπινο είδος έχει κατακτήσει υψηλά επίπεδα ισότητας και αξιών, και ότι οι πόλεμοι έχουν εκλείψει και ότι η Γη, το λίκνο της ανθρώπινης ζωής, έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες, τα δάση ή την ατμόσφαιρά της, και είναι πάλι ένας πανέμορφος πλανήτης. Διάσπαρτα άλλωστε, εδώ ή εκεί, θα βρίσκονται πάντοτε τα επιτεύγματα των σπουδαίων πολιτισμών, που αιώνες τώρα συνοδεύουν τη διαδρομή του ανθρώπου.
Η «εξωγήινη μοναξιά», λοιπόν, δεν φαίνεται ότι θα εγκαταλείψει εύκολα τον άνθρωπο. Η γήινή του ωστόσο μοναξιά, που είναι επικίνδυνη και πιο ανάλγητη, είναι μεγάλη ανάγκη να απαλυνθεί. Τότε θα αναδειχθεί η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου, και η αναζήτηση της εξωγήινης ζωής θα αποκτήσει άλλο περιεχόμενο και νόημα. "
Γιώργος Γραμματικάκης, Ένας Αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής.
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013.
ΠΗΓΗ:http://mhmadas.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου