Στο τέλος της περσινής σχολικής χρονιάς οι Σχολικοί Σύμβουλοι είχαν ζητήσει από τους συλλόγους διδασκόντων,τις προτάσεις μας για το θεσμό και το ρόλο των Σχολικών Συμβούλων. Με τους συναδέλφους μου εκπαιδευτικούς του 3ου Δ.Σ Αγίας Παρασκευής, στο οποίο είχα την τιμή να υπηρετώ ως διευθυντής, συνδιαμορφώσαμε ένα κείμενο θέσεων και προτάσεων και το υποβάλαμε στη Σχολική μας Σύμβουλο , με την ελπίδα ότι θα ληφθούν σοβαρά υπόψη από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας στη χάραξη μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής για το θεσμό και το ρόλο των Σχολικών Συμβούλων.
Δεν είμαι σίγουρος αν αυτές οι προτάσεις, όπως και τόσες άλλες που κατά καιρούς έχουν υποβληθεί, διαβάζονται από τους έχοντες τη δύναμη της απόφασης.
Μακάρι να γίνεται, αν και δε βάζω το χέρι μου στη φωτιά.
Νιώθοντας όμως την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας αυτές τις σκέψεις, παραθέτω το πλήρες κείμενο ...
1. Εισαγωγή
Ο θεσμός του σχολικού Συμβούλου κλείνει αισίως τα 27 χρόνια παρουσίας του στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας μας. Από το 1982, χρονιά που διαχωρίστηκε η διοίκηση από την παιδαγωγική εποπτεία των σχολείων και των εκπαιδευτικών, την οποία και ανέλαβαν οι Σχολικοί Σύμβουλοι, εκτιμούμε ότι προσέφεραν και εξακολουθούν να προσφέρουν πολλά.
Η πλειοψηφία των Σχολικών Συμβούλων με υπευθυνότητα, ευσυνειδησία και συναίσθηση καθήκοντος, για το σοβαρό ρόλο που η πολιτεία τους ανέθεσε, στάθηκαν δίπλα μας και με συναδελφικότητα, κατανόηση και πνεύμα δικαίου, μας καθοδήγησαν, μας εμψύχωσαν και μας ενθάρρυναν με διακριτικότητα για να διορθώσουμε τυχόν λάθη μας, προτείνοντάς μας εναλλακτικές λύσεις, όποτε και όταν χρειαζόταν. Υπήρχαν όμως και μεμονωμένες περιπτώσεις Σχολικών Συμβούλων, και αυτό θα πρέπει να επισημανθεί , που χωρίς επίγνωση της σοβαρότητας του ρόλου τους , χωρίς γνώση των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων, χωρίς αντίληψη για τη δύσκολη και επίπονη εκπαιδευτική πράξη που βιώνουμε καθημερινά στο σχολείο, χρησιμοποιώντας αυταρχικές μεθόδους, προσπάθησαν να αναβιώσουν τον παλιό αναχρονιστικό και ξεθωριασμένο ρόλο του Επιθεωρητή, απαξιώνοντας παράλληλα το ρόλο και το έργο μας. Τέτοιες συμπεριφορές και πρακτικές μας βρίσκουν τελείως αντίθετους και καμία σχέση δεν μπορούν να έχουν με το σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Πέρα και πάνω από το ισχύον νομικό πλαίσιο ο Σχολικός Σύμβουλος ως υπεύθυνος της Επιστημονικής και Παιδαγωγικής καθοδήγησης μας , θα πρέπει να είναι το πρόσωπο εκείνο που σε μια ισότιμη συναδελφική σχέση με ξεκάθαρους διακριτούς ρόλους και όρια, αφενός μεν να προτείνει πρακτικές λύσεις στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην εκπαιδευτική διαδικασία και αφετέρου, μέσα από επιμορφωτικά προγράμματα, να ανοίγει νέους δρόμους για την εφαρμογή καινοτόμων και σύγχρονων δράσεων στο σχολείο.
Με βάση τα παραπάνω διατυπώνουμε τις θέσεις και τις προτάσεις μας, όπως μας ζητήσατε , με την ελπίδα ότι θα ληφθούν σοβαρά υπ’ όψη τόσο από εσάς, όσο και από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας στη χάραξη μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής για το θεσμό και το ρόλο σας.
2. Υλικοτεχνική υποδομή και στελέχωση των γραφείων των
Σχολικών Συμβούλων
Προκειμένου οι Σχολικοί Σύμβουλοι να επικεντρωθούν αποκλειστικά και απρόσκοπτα στο έργο τους, είναι επιτακτική η ανάγκη του εξοπλισμού των γραφείων τους με την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή καθώς και η στελέχωσή τους με το απαραίτητο προσωπικό, που κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να είναι εκπαιδευτικοί, τουλάχιστον δύο ανά σχολικό σύμβουλο, με αυξημένα τυπικά προσόντα αλλά και δεξιότητες τέτοιες, ώστε να τους απαλλάξουν από όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που μέχρι σήμερα είναι υποχρεωμένοι να διεκπεραιώνουν οι ίδιοι. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αποσπαστεί κάποιος εκπαιδευτικός σε γραφείο σχολικού συμβούλου θα πρέπει να είναι οι πιστοποιημένες γνώσεις αλλά και η ευχέρεια του στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτονόητο θεωρούμε ότι ο Σχολικός Σύμβουλος θα πρέπει να έχει αποκλειστικά και μόνο την ευθύνη της παιδαγωγικής και επιστημονικής καθοδήγησης των σχολείων και των εκπαιδευτικών και σε καμιά με περίπτωση δεν θα πρέπει να του ανατεθούν επιπλέον διοικητικά καθήκοντα που έχουν να κάνουν με τις υπηρεσιακές μεταβολές των εκπαιδευτικών ή άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες οι οποίες θα πρέπει να εξακολουθούν να ασκούνται από τους Διευθυντές Εκπαίδευσης και τους Προϊστάμενους των γραφείων όπως γίνεται μέχρι σήμερα.
3.Επιστημονική καθοδήγηση των Εκπαιδευτικών.
Οι ποικίλες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες της εποχής μας , διαμορφώνουν νέα δεδομένα τόσο στο χώρο της κοινωνίας όσο και της εκπαίδευσης , με κυριότερη την αλλαγή στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των μαθητών, αφού παιδιά οικονομικών μεταναστών , μονογονεϊκών οικογενειών, παραμελημένα αλλά και κακοποιημένα παιδιά από ενδοοικογενειακή βία, τείνουν να γίνουν η πλειοψηφία του μαθητικού δυναμικού. Οι δραματικές αυτές αλλαγές απαιτούν από το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, περισσότερο ως επαγγελματίες και λιγότερο ως λειτουργούς, με επιστημονικό τρόπο με γνώσεις μεθόδους και δεξιότητες να ανταποκριθούν με αποτελεσματικότητα στο νέο αυτό τοπίο.
Επιβάλλεται λοιπόν ο εκπαιδευτικός για να είναι αποτελεσματικός στο έργο του, να είναι ενήμερος όχι μόνο για τις σύγχρονες τάσεις διδασκαλίας αλλά και για τα εκπαιδευτικά εργαλεία που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της σχολικής τάξης και την αντιμετώπιση προβλημάτων που συναντά καθημερινά στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Οι Σχολικοί σύμβουλοι ως υπεύθυνοι της επιστημονικής και παιδαγωγικής μας καθοδήγησης, οφείλουν και πρέπει μέσα από μια σειρά επιμορφωτικών προγραμμάτων αλλά και με τις επισκέψεις τους στα σχολεία, στα πλαίσια της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, όπως ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιολόγους και πολιτικούς επιστήμονες να μας βοηθήσουν να ανταποκριθούμε στα νέα αυτά δεδομένα που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση του μαθητικού μας δυναμικού. Ανάλογα επιμορφωτικά προγράμματα θα πρέπει να εκπονηθούν και να υλοποιηθούν και για τους γονείς των μαθητών, με τη συνεργασία σχολικών συμβούλων, συλλόγων διδασκόντων και συλλόγων γονέων και κηδεμόνων .
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση επίσης στο τομέα της διδακτικής μεθοδολογίας και της χρήσης καινοτόμων διδακτικών μεθόδων θεωρούμε ότι μπορεί να είναι η αξιοποίηση της γνώσης και των ιδιαίτερων κλίσεων των συναδέλφων μας . Με πρωτοβουλία των Σχολικών συμβούλων μπορούν να συσταθούν ομάδες εργασίας ανά τάξη ή ειδικότητα (Ειδικής Αγωγής, Φυσικής Αγωγής, Μουσικής, Ξένων Γλωσσών) με εκπαιδευτικούς οι οποίοι απαλλαγμένοι από τα διδακτικά τους καθήκοντα θα συγκεντρώσουν εκπαιδευτικό υλικό, πρωτότυπες ιδέες και καινοτόμες δράσεις από όλα τα σχολεία της εκπαιδευτικής περιφέρειας και στη συνέχεια το υλικό αυτό, με την κατάλληλη επεξεργασία και σύνθεση να τεθεί στη διάθεση όλων των εκπαιδευτικών ως «Τράπεζα Εκπαιδευτικών Θεμάτων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας του Συμβούλου ».
Ένας καλός τρόπος έτσι ώστε η «Τράπεζα» αυτή να είναι εύκολα προσβάσιμη από όλους τους εκπαιδευτικούς είναι η ανάρτηση της στην ιστοσελίδα η οποία θα έχει δημιουργηθεί και θα υποστηρίζεται από τη γραμματειακή ομάδα του Συμβούλου. Με αυτό τον τρόπο , εύκολα και γρήγορα οι εκπαιδευτικοί από το σχολείο ή το σπίτι τους θα μπορούν να κατεβάζουν μέσω του Η/Υ φύλλα και σχέδια εργασίας, εκπαιδευτικά λογισμικά και ενδεικτικά καινοτόμα προγράμματα τα οποία αφού τα προσαρμόσουν στις ανάγκες των δικών τους μαθητών να αποτελέσουν χρήσιμα και αποτελεσματικά εργαλεία.
Στην ιστοσελίδα τους Συμβούλου θεωρούμε απαραίτητο να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης, με τη χρήση κωδικών ασφαλείας που θα εξασφαλιστούν με την ανάλογη χρηματοδότηση από το ΥΠΕΠΘ, μέσω υπερσυνδέσεων, σε ελληνικά κα ξένα πανεπιστήμια και ψηφιακές βιβλιοθήκες έτσι ώστε να είμαστε σε άμεση επαφή και να αντλούμε εμπειρίες από την ελληνική και διεθνή πανεπιστημιακή κοινότητα για τις σύγχρονες εκπαιδευτικές έρευνες, πάνω στις θεωρίες μάθησης , στα παιδαγωγικά αλλά και στα διδακτικά μοντέλα.
4.Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών
Σχετικά με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, μια πολύ σοβαρή υπόθεση, θεωρούμε ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι περιστασιακή και αποσπασματική. Μια σοβαρή επιμορφωτική προσπάθεια προϋποθέτει οργάνωση με σωστό προγραμματισμό και υλοποίηση, κυρίως στην αρχή της σχολικής χρονιάς, όπου θα τίθενται οι στόχοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας και θα δίνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίησή τους και στο τέλος της σχολικής χρονιάς όπου θα γίνεται η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Στο μεσοδιάστημα και στα πλαίσια των παιδαγωγικών συναντήσεων με τους συμβούλους, ανάλογα με την πορεία της μαθησιακής διαδικασίας μπορεί να γίνονται οι απαραίτητες και αναγκαίες τροποποιητικές κινήσεις.
Το να κλείνουν τα σχολεία και να μη γίνονται μαθήματα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς θεωρούμε ότι αποβαίνει εις βάρος της μαθησιακής διαδικασίας, των σκοπών και των στόχων της εκπαίδευσης. Όταν μάλιστα οι επιμορφωτικές αυτές ημερίδες γίνονται ανά τάξη και όχι για όλο το σχολείο, δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα και προκαλείται αναστάτωση στους γονείς των παιδιών που είναι υποχρεωμένοι αν έχουν δύο ή περισσότερα παιδιά σε διαφορετικές τάξεις να αναζητούν συνεχώς λύσεις για την πρωινή τους απασχόληση.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μπορούν να γίνουν δύο ή τρεις παιδαγωγικές συναντήσεις, μέσα στο εργασιακό μας ωράριο, οι οποίες θα έχουν σα στόχο τη συνεργασία και την ανταλλαγή των απόψεων των συναδέλφων για τη πορεία του έργου σε επίπεδο σχολικής περιφέρειας. Σε τέτοιες παιδαγωγικές συναντήσεις η ακαδημαϊκού τύπου εισηγήσεις που καθηλώνουν τους εκπαιδευτικούς σε ρόλο παθητικού δέκτη, μετά απ΄ ένα κοπιαστικό τετράωρο στη τάξη, θεωρούμε ότι δεν είναι αποτελεσματικές. Αντίθετα πιστεύουμε ότι είναι προτιμότερο να καθίσουν οι εκπαιδευτικοί γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι με το σχολικό σύμβουλο σε ρόλο συντονιστή και εμψυχωτή της όλης διαδικασίας, και μέσα σε ένα ζεστό και φιλικό κλίμα να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες γύρω από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην ύλη ή τον τρόπο που διαχειρίζονται τα προβλήματα και τις παραβατικές συμπεριφορές στο σχολείο τους.
Μια τέτοια διαδικασία λειτουργεί και ως ένα είδος ψυχανάλυσης για τον ίδιο τον εκπαιδευτικό και μέσω της αλληλεπίδρασης και της δυναμικής της ομάδας το κάθε μέλος της ομάδας ανοίγει τη γκάμα των παιδαγωγικών και διδακτικών του επιλογών και παροτρύνεται να γίνεται κάθε φορά καλύτερος και πιο αποτελεσματικός.
4.1. Επιμορφωτικά προγράμματα
Η μέχρι τώρα εμπειρία σχετικά με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών δείχνει ότι τα περισσότερα προγράμματα σχετίζονται με τα νέα βιβλία και τη διδασκαλία τους. Τις περισσότερες φορές μάλιστα οι εκπαιδευτικοί καθηλωμένοι στα καθίσματα μιας αίθουσας ακούνε τον εισηγητή να τους «βομβαρδίζει» με ένα σωρό θεωρητικές συνήθως προτάσεις τις οποίες και βλέπουν αριθμημένες σε μια γιγαντοοθόνη. Στη καλύτερη περίπτωση ο μόνος τρόπος που μπορούν να συμμετέχουν ενεργητικά στη διαδικασία είναι να υποβάλουν μια – δυο ερωτήσεις ή να προβάλουν τις αντιρρήσεις ή τις επισημάνσεις τους στο τέλος της εισήγησης – παρουσίασης .
Χωρίς να απαξιώνουμε ή να απορρίπτουμε αυτό του είδος την επιμόρφωση, που έχει τη χρησιμότητα και τη σκοπιμότητα της όταν γίνεται με μέτρο και δεν αποτελεί τον κανόνα, θεωρούμε ότι δεν είναι ικανή από μόνη της να ανοίξει νέους δρόμους και να μας οδηγήσει σε καινοτομίες.
Ουσιαστική επιμόρφωση για μας σημαίνει μια σειρά ημερίδων και προγραμμάτων που θα μας εφοδιάζουν με γνώσεις και δεξιότητες για να διαχειριζόμαστε όχι μόνο τη διδακτέα ύλη και τη διδακτική μεθοδολογία αλλά τη σχολική τάξη, τους μαθητές, τους γονείς, τους συναδέλφους μας , τους ανθρώπους, και κυρίως τον ίδιο μας τον εαυτό με τις αδυναμίες μας, το άγχος μας και τις ανασφάλειές μας.
Λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία και πρακτική αναφέρουμε τέτοια ενδεικτικά προγράμματα:
4.1.1. Ημερίδες και προγράμματα συμβουλευτικής.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα με την υποστήριξη έμπειρων παιδοψυχίατρων, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών θα μπορούσε να υποστηρίξει το έργο μας, να μας ενθαρρύνει και να μας ανακουφίσει από ψυχολογικές πιέσεις και εντάσεις. Μ’ αυτό τον τρόπο θα είμαστε σε θέση να αυτοδιαχειριστούμε το ρόλο μας, να κατανοήσουμε και να λύσουμε οι ίδιοι τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην καθημερινή διδακτική πρακτική, αναλαμβάνοντας παράλληλα και την ευθύνη γι’ αυτά.
4.1.2. Προγράμματα ευαισθητοποίησης στις ανθρώπινες σχέσεις
Τέτοια προγράμματα, που έχουν να κάνουν με την ισότητα των δύο φύλων, τις ευαίσθητες μαθητικές ομάδες (παιδιά οικονομικών μεταναστών, κακοποιημένα παιδιά, ΑΜΕΑ κ.λ.π) ή την ευαισθητοποίηση μας σε θέματα φυλετικών και θρησκευτικών προκαταλήψεων και σε θέματα ένταξης στη σχολική ομάδα μαθητών που προέρχονται από μειονότητες, ενισχύουν την ενσυναίσθησή μας και αποδομούν παλιές ξεπερασμένες νοοτροπίες και στερεότυπα που όλοι λίγο ή πολύ κουβαλάμε μέσα μας.
4.2. Μεθοδολογία επιμορφωτικών προγραμμάτων
Ο σχολικός σύμβουλος κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων επιμόρφωσης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του το γεγονός ότι αναλαμβάνει την ευθύνη της επιμόρφωσης ενήλικων εκπαιδευτικών οι οποίοι:
• Επιθυμούν την ενεργητική συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία της επιμόρφωσης,
• Είναι φορείς γνώσεων, από τις πανεπιστημιακές ή άλλες σπουδές και από ποικίλες πηγές πληροφόρησης
• Έχουν σημαντικές εμπειρίες από την πολύχρονη εμπειρία τους στη «μάχιμη» εκπαίδευση
• Πολλές φορές έχουν εναλλακτικές ιδέες για τις θεωρίες μάθησης και τη διδασκαλία που δύσκολα αναδομούνται
• Είναι άνθρωποι και μπορούν να αντιμετωπίζουν μια σειρά από προβλήματα προσωπικά, οικονομικά, οικογενειακά αλλά και εσωτερικά εμπόδια που έχουν να κάνουν με το φόβο την ανασφάλεια και το άγχος.
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να λαμβάνουν οι Σχολικοί σύμβουλοι για την εκπόνηση επιμορφωτικών προγραμμάτων είναι τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών τα οποία αναφέρουν ότι η επιμόρφωση των ενηλίκων είναι αποτελεσματικές όταν στηρίζονται σε συμμετοχικές και βιωματικές μορφές δράσεις.
Με βάση τα παραπάνω και για την επιτυχία των επιμορφωτικών προγραμμάτων και ημερίδων θεωρούμε ως πιο ενδεδειγμένες τις ενεργητικές και συμμετοχικές μεθόδους και τεχνικές.
Τέτοιες ενδεικτικές μέθοδοι και τεχνικές θα μπορούσαν να είναι:
4.2.1. Δειγματικές διδασκαλίες
Παρακολούθηση δειγματικών διδασκαλιών από έμπειρους συναδέλφους μας, το σχολικό σύμβουλο, ή κάποιο πανεπιστημιακό δάσκαλο και στη συνέχεια συζήτηση με τον ίδιο το διδάσκοντα για τις συγκεκριμένες διδακτικές του επιλογές, αλλά και με ειδικούς επιστήμονες (εκπαιδευτικούς ψυχολόγους και κοινωνιολόγους) για το παιδαγωγικό και ψυχολογικό κλίμα της τάξης.
4.2.2. Προσωμοιοτικές διδασκαλίες
Μια εθελοντική ομάδα εκπαιδευτικών μπορεί να ετοιμάσει τη διδασκαλία ενός μαθήματος η οποία στη συνέχεια να παρουσιαστεί στην ολομέλεια των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και οι οποίοι θα παίζουν το ρόλο των μαθητών. Στο τέλος θα πρέπει να γίνεται συζήτηση και αξιολόγηση της όλης διαδικασίας.
4.2.3. Μελέτη περίπτωσης
Θεωρούμε ότι αυτή η τεχνική είναι ίσως από τις αποτελεσματικές μορφές επιμόρφωσης αφού βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να αντιμετωπίζουν δύσκολες περιπτώσεις μαθητών. Για τη μελέτη περίπτωσης θα μπορούσε ο σχολικός σύμβουλος ή κάποιος άλλος εκπαιδευτικός να μοιράσει στους επιμορφούμενος ένα κείμενο που να αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό ή επεισόδιο της σχολικής ζωής. Στη συνέχεια μπορούν να διατυπωθούν κάποια ερευνητικά ερωτήματα για την πληρέστερη ανάλυση του ζητήματος. Οι εκπαιδευτικοί σε ομάδες αφού αποσυρθούν σε ξεχωριστά γραφεία συζητούν και διατυπώνουν τις θέσεις τους και τέλος στην ολομέλεια όλες οι ομάδες παρουσιάζουν τις θέσεις τους και μέσα από τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων γίνεται προσπάθεια σύνθεσης.
4.2.4. Παιχνίδια ρόλων
Σε αυτό το είδος της επιμόρφωσης ο σχολικός σύμβουλος ή κάποιος άλλος θα μπορούσε να έχει έτοιμο ένα σενάριο που να αναφέρεται στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο σχολείο και απαιτούν ρόλους. Τα παιχνίδια ρόλων σε επιμορφωτικές ημερίδες θα μας δώσουν την ευκαιρία να υποδυθούμε ένα συγκεκριμένο ρόλο (π.χ του μαθητή , του πατέρα ή της μητέρας του μαθητή κ.λ.π) να αναπτύξουμε την ενσυναίσθησή μας μπαίνοντας στη θέση του άλλου, νιώθοντας τα συναισθήματά του, ανακαλύπτοντας τις δικές του αλήθειες και βλέποντας τα πράγματα από μια άλλη σκοπιά.
Δεν είμαι σίγουρος αν αυτές οι προτάσεις, όπως και τόσες άλλες που κατά καιρούς έχουν υποβληθεί, διαβάζονται από τους έχοντες τη δύναμη της απόφασης.
Μακάρι να γίνεται, αν και δε βάζω το χέρι μου στη φωτιά.
Νιώθοντας όμως την ανάγκη να μοιραστώ μαζί σας αυτές τις σκέψεις, παραθέτω το πλήρες κείμενο ...
1. Εισαγωγή
Ο θεσμός του σχολικού Συμβούλου κλείνει αισίως τα 27 χρόνια παρουσίας του στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας μας. Από το 1982, χρονιά που διαχωρίστηκε η διοίκηση από την παιδαγωγική εποπτεία των σχολείων και των εκπαιδευτικών, την οποία και ανέλαβαν οι Σχολικοί Σύμβουλοι, εκτιμούμε ότι προσέφεραν και εξακολουθούν να προσφέρουν πολλά.
Η πλειοψηφία των Σχολικών Συμβούλων με υπευθυνότητα, ευσυνειδησία και συναίσθηση καθήκοντος, για το σοβαρό ρόλο που η πολιτεία τους ανέθεσε, στάθηκαν δίπλα μας και με συναδελφικότητα, κατανόηση και πνεύμα δικαίου, μας καθοδήγησαν, μας εμψύχωσαν και μας ενθάρρυναν με διακριτικότητα για να διορθώσουμε τυχόν λάθη μας, προτείνοντάς μας εναλλακτικές λύσεις, όποτε και όταν χρειαζόταν. Υπήρχαν όμως και μεμονωμένες περιπτώσεις Σχολικών Συμβούλων, και αυτό θα πρέπει να επισημανθεί , που χωρίς επίγνωση της σοβαρότητας του ρόλου τους , χωρίς γνώση των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων, χωρίς αντίληψη για τη δύσκολη και επίπονη εκπαιδευτική πράξη που βιώνουμε καθημερινά στο σχολείο, χρησιμοποιώντας αυταρχικές μεθόδους, προσπάθησαν να αναβιώσουν τον παλιό αναχρονιστικό και ξεθωριασμένο ρόλο του Επιθεωρητή, απαξιώνοντας παράλληλα το ρόλο και το έργο μας. Τέτοιες συμπεριφορές και πρακτικές μας βρίσκουν τελείως αντίθετους και καμία σχέση δεν μπορούν να έχουν με το σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Πέρα και πάνω από το ισχύον νομικό πλαίσιο ο Σχολικός Σύμβουλος ως υπεύθυνος της Επιστημονικής και Παιδαγωγικής καθοδήγησης μας , θα πρέπει να είναι το πρόσωπο εκείνο που σε μια ισότιμη συναδελφική σχέση με ξεκάθαρους διακριτούς ρόλους και όρια, αφενός μεν να προτείνει πρακτικές λύσεις στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στην εκπαιδευτική διαδικασία και αφετέρου, μέσα από επιμορφωτικά προγράμματα, να ανοίγει νέους δρόμους για την εφαρμογή καινοτόμων και σύγχρονων δράσεων στο σχολείο.
Με βάση τα παραπάνω διατυπώνουμε τις θέσεις και τις προτάσεις μας, όπως μας ζητήσατε , με την ελπίδα ότι θα ληφθούν σοβαρά υπ’ όψη τόσο από εσάς, όσο και από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας στη χάραξη μιας νέας εκπαιδευτικής πολιτικής για το θεσμό και το ρόλο σας.
2. Υλικοτεχνική υποδομή και στελέχωση των γραφείων των
Σχολικών Συμβούλων
Προκειμένου οι Σχολικοί Σύμβουλοι να επικεντρωθούν αποκλειστικά και απρόσκοπτα στο έργο τους, είναι επιτακτική η ανάγκη του εξοπλισμού των γραφείων τους με την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή καθώς και η στελέχωσή τους με το απαραίτητο προσωπικό, που κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να είναι εκπαιδευτικοί, τουλάχιστον δύο ανά σχολικό σύμβουλο, με αυξημένα τυπικά προσόντα αλλά και δεξιότητες τέτοιες, ώστε να τους απαλλάξουν από όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που μέχρι σήμερα είναι υποχρεωμένοι να διεκπεραιώνουν οι ίδιοι. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αποσπαστεί κάποιος εκπαιδευτικός σε γραφείο σχολικού συμβούλου θα πρέπει να είναι οι πιστοποιημένες γνώσεις αλλά και η ευχέρεια του στη χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτονόητο θεωρούμε ότι ο Σχολικός Σύμβουλος θα πρέπει να έχει αποκλειστικά και μόνο την ευθύνη της παιδαγωγικής και επιστημονικής καθοδήγησης των σχολείων και των εκπαιδευτικών και σε καμιά με περίπτωση δεν θα πρέπει να του ανατεθούν επιπλέον διοικητικά καθήκοντα που έχουν να κάνουν με τις υπηρεσιακές μεταβολές των εκπαιδευτικών ή άλλες γραφειοκρατικές διαδικασίες οι οποίες θα πρέπει να εξακολουθούν να ασκούνται από τους Διευθυντές Εκπαίδευσης και τους Προϊστάμενους των γραφείων όπως γίνεται μέχρι σήμερα.
3.Επιστημονική καθοδήγηση των Εκπαιδευτικών.
Οι ποικίλες κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες της εποχής μας , διαμορφώνουν νέα δεδομένα τόσο στο χώρο της κοινωνίας όσο και της εκπαίδευσης , με κυριότερη την αλλαγή στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των μαθητών, αφού παιδιά οικονομικών μεταναστών , μονογονεϊκών οικογενειών, παραμελημένα αλλά και κακοποιημένα παιδιά από ενδοοικογενειακή βία, τείνουν να γίνουν η πλειοψηφία του μαθητικού δυναμικού. Οι δραματικές αυτές αλλαγές απαιτούν από το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, περισσότερο ως επαγγελματίες και λιγότερο ως λειτουργούς, με επιστημονικό τρόπο με γνώσεις μεθόδους και δεξιότητες να ανταποκριθούν με αποτελεσματικότητα στο νέο αυτό τοπίο.
Επιβάλλεται λοιπόν ο εκπαιδευτικός για να είναι αποτελεσματικός στο έργο του, να είναι ενήμερος όχι μόνο για τις σύγχρονες τάσεις διδασκαλίας αλλά και για τα εκπαιδευτικά εργαλεία που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση της σχολικής τάξης και την αντιμετώπιση προβλημάτων που συναντά καθημερινά στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Οι Σχολικοί σύμβουλοι ως υπεύθυνοι της επιστημονικής και παιδαγωγικής μας καθοδήγησης, οφείλουν και πρέπει μέσα από μια σειρά επιμορφωτικών προγραμμάτων αλλά και με τις επισκέψεις τους στα σχολεία, στα πλαίσια της ενδοσχολικής επιμόρφωσης, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες, όπως ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κοινωνιολόγους και πολιτικούς επιστήμονες να μας βοηθήσουν να ανταποκριθούμε στα νέα αυτά δεδομένα που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση του μαθητικού μας δυναμικού. Ανάλογα επιμορφωτικά προγράμματα θα πρέπει να εκπονηθούν και να υλοποιηθούν και για τους γονείς των μαθητών, με τη συνεργασία σχολικών συμβούλων, συλλόγων διδασκόντων και συλλόγων γονέων και κηδεμόνων .
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση επίσης στο τομέα της διδακτικής μεθοδολογίας και της χρήσης καινοτόμων διδακτικών μεθόδων θεωρούμε ότι μπορεί να είναι η αξιοποίηση της γνώσης και των ιδιαίτερων κλίσεων των συναδέλφων μας . Με πρωτοβουλία των Σχολικών συμβούλων μπορούν να συσταθούν ομάδες εργασίας ανά τάξη ή ειδικότητα (Ειδικής Αγωγής, Φυσικής Αγωγής, Μουσικής, Ξένων Γλωσσών) με εκπαιδευτικούς οι οποίοι απαλλαγμένοι από τα διδακτικά τους καθήκοντα θα συγκεντρώσουν εκπαιδευτικό υλικό, πρωτότυπες ιδέες και καινοτόμες δράσεις από όλα τα σχολεία της εκπαιδευτικής περιφέρειας και στη συνέχεια το υλικό αυτό, με την κατάλληλη επεξεργασία και σύνθεση να τεθεί στη διάθεση όλων των εκπαιδευτικών ως «Τράπεζα Εκπαιδευτικών Θεμάτων της Εκπαιδευτικής Περιφέρειας του Συμβούλου ».
Ένας καλός τρόπος έτσι ώστε η «Τράπεζα» αυτή να είναι εύκολα προσβάσιμη από όλους τους εκπαιδευτικούς είναι η ανάρτηση της στην ιστοσελίδα η οποία θα έχει δημιουργηθεί και θα υποστηρίζεται από τη γραμματειακή ομάδα του Συμβούλου. Με αυτό τον τρόπο , εύκολα και γρήγορα οι εκπαιδευτικοί από το σχολείο ή το σπίτι τους θα μπορούν να κατεβάζουν μέσω του Η/Υ φύλλα και σχέδια εργασίας, εκπαιδευτικά λογισμικά και ενδεικτικά καινοτόμα προγράμματα τα οποία αφού τα προσαρμόσουν στις ανάγκες των δικών τους μαθητών να αποτελέσουν χρήσιμα και αποτελεσματικά εργαλεία.
Στην ιστοσελίδα τους Συμβούλου θεωρούμε απαραίτητο να υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης, με τη χρήση κωδικών ασφαλείας που θα εξασφαλιστούν με την ανάλογη χρηματοδότηση από το ΥΠΕΠΘ, μέσω υπερσυνδέσεων, σε ελληνικά κα ξένα πανεπιστήμια και ψηφιακές βιβλιοθήκες έτσι ώστε να είμαστε σε άμεση επαφή και να αντλούμε εμπειρίες από την ελληνική και διεθνή πανεπιστημιακή κοινότητα για τις σύγχρονες εκπαιδευτικές έρευνες, πάνω στις θεωρίες μάθησης , στα παιδαγωγικά αλλά και στα διδακτικά μοντέλα.
4.Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών
Σχετικά με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, μια πολύ σοβαρή υπόθεση, θεωρούμε ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι περιστασιακή και αποσπασματική. Μια σοβαρή επιμορφωτική προσπάθεια προϋποθέτει οργάνωση με σωστό προγραμματισμό και υλοποίηση, κυρίως στην αρχή της σχολικής χρονιάς, όπου θα τίθενται οι στόχοι της εκπαιδευτικής διαδικασίας και θα δίνονται οι κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίησή τους και στο τέλος της σχολικής χρονιάς όπου θα γίνεται η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Στο μεσοδιάστημα και στα πλαίσια των παιδαγωγικών συναντήσεων με τους συμβούλους, ανάλογα με την πορεία της μαθησιακής διαδικασίας μπορεί να γίνονται οι απαραίτητες και αναγκαίες τροποποιητικές κινήσεις.
Το να κλείνουν τα σχολεία και να μη γίνονται μαθήματα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς θεωρούμε ότι αποβαίνει εις βάρος της μαθησιακής διαδικασίας, των σκοπών και των στόχων της εκπαίδευσης. Όταν μάλιστα οι επιμορφωτικές αυτές ημερίδες γίνονται ανά τάξη και όχι για όλο το σχολείο, δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα και προκαλείται αναστάτωση στους γονείς των παιδιών που είναι υποχρεωμένοι αν έχουν δύο ή περισσότερα παιδιά σε διαφορετικές τάξεις να αναζητούν συνεχώς λύσεις για την πρωινή τους απασχόληση.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς μπορούν να γίνουν δύο ή τρεις παιδαγωγικές συναντήσεις, μέσα στο εργασιακό μας ωράριο, οι οποίες θα έχουν σα στόχο τη συνεργασία και την ανταλλαγή των απόψεων των συναδέλφων για τη πορεία του έργου σε επίπεδο σχολικής περιφέρειας. Σε τέτοιες παιδαγωγικές συναντήσεις η ακαδημαϊκού τύπου εισηγήσεις που καθηλώνουν τους εκπαιδευτικούς σε ρόλο παθητικού δέκτη, μετά απ΄ ένα κοπιαστικό τετράωρο στη τάξη, θεωρούμε ότι δεν είναι αποτελεσματικές. Αντίθετα πιστεύουμε ότι είναι προτιμότερο να καθίσουν οι εκπαιδευτικοί γύρω από ένα στρογγυλό τραπέζι με το σχολικό σύμβουλο σε ρόλο συντονιστή και εμψυχωτή της όλης διαδικασίας, και μέσα σε ένα ζεστό και φιλικό κλίμα να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες γύρω από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην ύλη ή τον τρόπο που διαχειρίζονται τα προβλήματα και τις παραβατικές συμπεριφορές στο σχολείο τους.
Μια τέτοια διαδικασία λειτουργεί και ως ένα είδος ψυχανάλυσης για τον ίδιο τον εκπαιδευτικό και μέσω της αλληλεπίδρασης και της δυναμικής της ομάδας το κάθε μέλος της ομάδας ανοίγει τη γκάμα των παιδαγωγικών και διδακτικών του επιλογών και παροτρύνεται να γίνεται κάθε φορά καλύτερος και πιο αποτελεσματικός.
4.1. Επιμορφωτικά προγράμματα
Η μέχρι τώρα εμπειρία σχετικά με την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών δείχνει ότι τα περισσότερα προγράμματα σχετίζονται με τα νέα βιβλία και τη διδασκαλία τους. Τις περισσότερες φορές μάλιστα οι εκπαιδευτικοί καθηλωμένοι στα καθίσματα μιας αίθουσας ακούνε τον εισηγητή να τους «βομβαρδίζει» με ένα σωρό θεωρητικές συνήθως προτάσεις τις οποίες και βλέπουν αριθμημένες σε μια γιγαντοοθόνη. Στη καλύτερη περίπτωση ο μόνος τρόπος που μπορούν να συμμετέχουν ενεργητικά στη διαδικασία είναι να υποβάλουν μια – δυο ερωτήσεις ή να προβάλουν τις αντιρρήσεις ή τις επισημάνσεις τους στο τέλος της εισήγησης – παρουσίασης .
Χωρίς να απαξιώνουμε ή να απορρίπτουμε αυτό του είδος την επιμόρφωση, που έχει τη χρησιμότητα και τη σκοπιμότητα της όταν γίνεται με μέτρο και δεν αποτελεί τον κανόνα, θεωρούμε ότι δεν είναι ικανή από μόνη της να ανοίξει νέους δρόμους και να μας οδηγήσει σε καινοτομίες.
Ουσιαστική επιμόρφωση για μας σημαίνει μια σειρά ημερίδων και προγραμμάτων που θα μας εφοδιάζουν με γνώσεις και δεξιότητες για να διαχειριζόμαστε όχι μόνο τη διδακτέα ύλη και τη διδακτική μεθοδολογία αλλά τη σχολική τάξη, τους μαθητές, τους γονείς, τους συναδέλφους μας , τους ανθρώπους, και κυρίως τον ίδιο μας τον εαυτό με τις αδυναμίες μας, το άγχος μας και τις ανασφάλειές μας.
Λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία και πρακτική αναφέρουμε τέτοια ενδεικτικά προγράμματα:
4.1.1. Ημερίδες και προγράμματα συμβουλευτικής.
Ένα τέτοιο πρόγραμμα με την υποστήριξη έμπειρων παιδοψυχίατρων, ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών θα μπορούσε να υποστηρίξει το έργο μας, να μας ενθαρρύνει και να μας ανακουφίσει από ψυχολογικές πιέσεις και εντάσεις. Μ’ αυτό τον τρόπο θα είμαστε σε θέση να αυτοδιαχειριστούμε το ρόλο μας, να κατανοήσουμε και να λύσουμε οι ίδιοι τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην καθημερινή διδακτική πρακτική, αναλαμβάνοντας παράλληλα και την ευθύνη γι’ αυτά.
4.1.2. Προγράμματα ευαισθητοποίησης στις ανθρώπινες σχέσεις
Τέτοια προγράμματα, που έχουν να κάνουν με την ισότητα των δύο φύλων, τις ευαίσθητες μαθητικές ομάδες (παιδιά οικονομικών μεταναστών, κακοποιημένα παιδιά, ΑΜΕΑ κ.λ.π) ή την ευαισθητοποίηση μας σε θέματα φυλετικών και θρησκευτικών προκαταλήψεων και σε θέματα ένταξης στη σχολική ομάδα μαθητών που προέρχονται από μειονότητες, ενισχύουν την ενσυναίσθησή μας και αποδομούν παλιές ξεπερασμένες νοοτροπίες και στερεότυπα που όλοι λίγο ή πολύ κουβαλάμε μέσα μας.
4.2. Μεθοδολογία επιμορφωτικών προγραμμάτων
Ο σχολικός σύμβουλος κατά το σχεδιασμό και την υλοποίηση των προγραμμάτων επιμόρφωσης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του το γεγονός ότι αναλαμβάνει την ευθύνη της επιμόρφωσης ενήλικων εκπαιδευτικών οι οποίοι:
• Επιθυμούν την ενεργητική συμμετοχή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία της επιμόρφωσης,
• Είναι φορείς γνώσεων, από τις πανεπιστημιακές ή άλλες σπουδές και από ποικίλες πηγές πληροφόρησης
• Έχουν σημαντικές εμπειρίες από την πολύχρονη εμπειρία τους στη «μάχιμη» εκπαίδευση
• Πολλές φορές έχουν εναλλακτικές ιδέες για τις θεωρίες μάθησης και τη διδασκαλία που δύσκολα αναδομούνται
• Είναι άνθρωποι και μπορούν να αντιμετωπίζουν μια σειρά από προβλήματα προσωπικά, οικονομικά, οικογενειακά αλλά και εσωτερικά εμπόδια που έχουν να κάνουν με το φόβο την ανασφάλεια και το άγχος.
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να λαμβάνουν οι Σχολικοί σύμβουλοι για την εκπόνηση επιμορφωτικών προγραμμάτων είναι τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών τα οποία αναφέρουν ότι η επιμόρφωση των ενηλίκων είναι αποτελεσματικές όταν στηρίζονται σε συμμετοχικές και βιωματικές μορφές δράσεις.
Με βάση τα παραπάνω και για την επιτυχία των επιμορφωτικών προγραμμάτων και ημερίδων θεωρούμε ως πιο ενδεδειγμένες τις ενεργητικές και συμμετοχικές μεθόδους και τεχνικές.
Τέτοιες ενδεικτικές μέθοδοι και τεχνικές θα μπορούσαν να είναι:
4.2.1. Δειγματικές διδασκαλίες
Παρακολούθηση δειγματικών διδασκαλιών από έμπειρους συναδέλφους μας, το σχολικό σύμβουλο, ή κάποιο πανεπιστημιακό δάσκαλο και στη συνέχεια συζήτηση με τον ίδιο το διδάσκοντα για τις συγκεκριμένες διδακτικές του επιλογές, αλλά και με ειδικούς επιστήμονες (εκπαιδευτικούς ψυχολόγους και κοινωνιολόγους) για το παιδαγωγικό και ψυχολογικό κλίμα της τάξης.
4.2.2. Προσωμοιοτικές διδασκαλίες
Μια εθελοντική ομάδα εκπαιδευτικών μπορεί να ετοιμάσει τη διδασκαλία ενός μαθήματος η οποία στη συνέχεια να παρουσιαστεί στην ολομέλεια των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και οι οποίοι θα παίζουν το ρόλο των μαθητών. Στο τέλος θα πρέπει να γίνεται συζήτηση και αξιολόγηση της όλης διαδικασίας.
4.2.3. Μελέτη περίπτωσης
Θεωρούμε ότι αυτή η τεχνική είναι ίσως από τις αποτελεσματικές μορφές επιμόρφωσης αφού βοηθάει τους εκπαιδευτικούς να αντιμετωπίζουν δύσκολες περιπτώσεις μαθητών. Για τη μελέτη περίπτωσης θα μπορούσε ο σχολικός σύμβουλος ή κάποιος άλλος εκπαιδευτικός να μοιράσει στους επιμορφούμενος ένα κείμενο που να αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό ή επεισόδιο της σχολικής ζωής. Στη συνέχεια μπορούν να διατυπωθούν κάποια ερευνητικά ερωτήματα για την πληρέστερη ανάλυση του ζητήματος. Οι εκπαιδευτικοί σε ομάδες αφού αποσυρθούν σε ξεχωριστά γραφεία συζητούν και διατυπώνουν τις θέσεις τους και τέλος στην ολομέλεια όλες οι ομάδες παρουσιάζουν τις θέσεις τους και μέσα από τη συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων και επιχειρημάτων γίνεται προσπάθεια σύνθεσης.
4.2.4. Παιχνίδια ρόλων
Σε αυτό το είδος της επιμόρφωσης ο σχολικός σύμβουλος ή κάποιος άλλος θα μπορούσε να έχει έτοιμο ένα σενάριο που να αναφέρεται στα καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο σχολείο και απαιτούν ρόλους. Τα παιχνίδια ρόλων σε επιμορφωτικές ημερίδες θα μας δώσουν την ευκαιρία να υποδυθούμε ένα συγκεκριμένο ρόλο (π.χ του μαθητή , του πατέρα ή της μητέρας του μαθητή κ.λ.π) να αναπτύξουμε την ενσυναίσθησή μας μπαίνοντας στη θέση του άλλου, νιώθοντας τα συναισθήματά του, ανακαλύπτοντας τις δικές του αλήθειες και βλέποντας τα πράγματα από μια άλλη σκοπιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου